Các phương pháp giải mã giấc mơ thời Cổ đại

Thời cổ đại, sự nhận biết về tự nhiên của con người có hạn, do đó, thuật giải mơ thường nhuốm màu sắc mê tín. Do mỗi thuật sĩ giải mơ đều có một kỹ năng riêng biệt, tông phái của họ lại khác nhau, cho nên muốn kể lại một cách trọn vẹn thuật giải mơ của thời cổ đại là một việc khá khó khăn.

Người xưa khi giải mơ thường có cách nói: “ngũ bất chiêm” (5 trường hợp không thể giải) và “ngũ bất nghiệm” (5 trường hợp không thể linh nghiệm).

“Ngũ bất chiêm” giải ra có nghĩa là: “Người tinh thần không ổn định nằm mơ, không thể giải; người suy nghĩ vơ vẩn nằm mơ, không thể giải; người sau khi tỉnh dậy biết được sẽ có điềm dữ, không thể giải; người bị đánh thức trong lúc ngủ mà giấc mơ vẫn chưa kết thúc, không thể giải; giấc mơ tuy có đầu có đuôi nhưng khi tỉnh dậy lại nhớ không rõ, không thể giải”.

“Ngũ bất nghiệm” là chỉ thuật giải mơ không linh nghiệm đối với năm loại người: “Một là người có tinh thần không được bình thường, hai là người học nghề chưa thông, ba là người không có lòng thành, bốn là người ham danh ham lợi, năm là kẻ ăn ở hai lòng”. Cho nên người ta thường cho rằng: “Phải đi ngủ rồi mới có thể giải mơ được”, đương nhiên, những phương pháp cổ xưa này có thể giúp ích cho việc nghiên cứu thuật giải mơ, nhưng không nhất định phải tuân thủ nó, bởi vì cho dù là phương pháp cổ xưa hay là các cuốn sách nói về mơ thời cổ đều không thể tiếp cận bản chất khoa học của mơ, do đó cũng không thể giải thích một cách chính xác sự phức tạp và huyền diệu của ý nghĩa văn hóa và xã hội trong giấc mơ, càng không thể giải thích nội dung tổng hợp về mặt tâm lý và sinh lý của nó.

Dù như thế, thời cổ đại có rất nhiều nhà giải mơ nổi tiếng, quyển sách này nêu ra vài loại thuật giải mơ tiêu biểu để bạn đọc nghiên cứu và tham khảo.

1. Hỏi chuyện buồn không hỏi chuyện vui

Chữ tượng hình còn lưu lại rất nhiều ghi chép về thuật giải mơ của Ân Vương, có thể thấy Ân Vương rất tin vào những điềm báo của mơ. Thời đó thuật giải mơ có hai đặc điểm rõ rệt:

Một là, nếu đối tượng mơ thấy không thể xác nhận và khó miêu tả rõ ràng với những người đảm nhiệm chức vị đại diện cho thần, thông thường phải tự mình bói. Nếu như mơ thấy quỷ, vậy đó có phải báo trước rằng sẽ gặp tai họa không? Tự bản thân họ sẽ dùng lửa nung mai rùa rồi dựa vào những vết nứt xuất hiện trên đó để đoán ý trời, xem ý của thần thánh và ma quỷ thế nào. Nếu như mơ thấy con người và sự vật rõ ràng hơn, thì nhờ những người đảm nhiệm chức vị đại diện cho thần bói giùm để giải trừ những nghi vấn trong lòng.

Hai là, báo chuyện buồn chứ không báo chuyện vui. Hiện nay ta căn cứ vào những lời bói thì có thể nhận ra rằng những người giải mơ đều hỏi điềm dữ chứ không hỏi điềm lành, bói chuyện buồn chứ không giải chuyện vui, có thể thấy những người ở thời cổ đại thiên về mặt tránh các điềm dữ.

2. Báo chuyện vui không báo chuyện buồn

Khác với nhà Ân, nhà Chu giải mơ thiên về cát (tốt). Sự phát triển về thuật giải mơ của nhà Chu chính là dùng sao để giải mơ. Phương pháp bói này do đề cập đến âm dương ngũ hành, suy diễn sự biến hóa của mặt trời, mặt trăng và sao, nên về mặt học thuật phải tương đối chuyên nghiệp, người thường khó có thể làm được, do đó với một số người giải mơ giở trò lừa gạt, đa số đều không linh nghiệm.

Thuật giải mơ đời Chu khá đa dạng. Ngoài phương pháp giải mơ tượng trưng, giải mơ bằng chiêm tinh ra, phương pháp dùng quẻ bói, dùng cỏ thi truyền thống để giải mơ cũng tồn tại. Chu Vương có khi kết hợp cả cách bói quẻ, bói bằng cỏ thi và giải mơ để quan sát vận mệnh của quốc gia và cá nhân. Cái gọi là cách bói “tam thiệu” là chỉ phương pháp bói bằng quẻ; cách bói “tam dịch” chính là phương pháp bói bằng cỏ thi; cách bói “tam mơ” đều là phương pháp giải mơ của ba đời Hạ, Thương và Chu.

3. Sách giải mơ

Vào thời Xuân Thu đã xuất hiện sách giải mơ, nội dung của những quyển sách này thường là kể lại những cảnh trong mơ rồi đưa ra lời phán, cũng có sách trước khi đưa ra lời phán cho các cảnh trong mơ, sẽ trình bày những căn cứ để giải mơ và đoán mơ trước. Giữa những căn cứ và cảnh trong mơ phải có sự liên hệ rất logic, ý nghĩa của mơ sẽ được phán đoán trực tiếp từ các cảnh trong mơ. Đương nhiên, với các thuật sĩ giải mơ khác nhau thì tuy cùng một cảnh trong mơ nhưng sẽ từ góc độ khác nhau mà đưa ra lời giải đáp khác nhau. Từ đó cho thấy, dù cùng một giấc mơ nhưng sẽ có cách giải thích khác nhau tùy vào người giải mơ. Lý luận của sách giải mơ không phải là phán đoán thuộc tính của mơ từ góc độ thường thức, mà là suy diễn từ các giấc mơ đã có trong lịch sử. Giữa trời đất, thế giới vạn sự vạn vật muôn loài muôn vẻ, biến hóa khôn lường, những gì liệt kê trong sách giải mơ có hạn, rất nhiều giấc mơ mà trong sách khó tìm ra được, do đó khó mà đoán trúng, vì vậy có thể thấy được tính hạn chế của sách giải mơ một cách dễ dàng.

4. Dựa vào thực tế để giải mơ

“Trực mơ pháp” là phương pháp thường dùng nhất trong các thuật giải mơ cổ xưa. Cái gọi là trực mơ pháp chính là đem nội dung của các cảnh trong mơ liên hệ với cuộc sống hiện thực lúc bấy giờ, sự may gô phúc họa mà mơ phản ánh chính là phúc họa may gở trong hiện thực. Trực mơ pháp được chia làm 2 loại: trực mơ hoàn toàn và trực mơ kết quả. Trực mơ hoàn toàn là cả quá trình lẫn chi tiết diễn ra trong mơ đều có thể xảy ra hoàn toàn trong hiện thực sau này, trực mơ kết quả là chỉ các chi tiết cụ thể trong mơ không nhất định sẽ xuất hiện trong cuộc sống thực tiễn tương lai, nhưng là kết quả của việc dự đoán phúc họa, may gở sẽ trùng với hiện thực.

Người xưa cho rằng, cảm giác đặc biệt mãnh hệt và rõ ràng nhất đối với các cảnh trong mơ, đều có thể giải thích bằng trực mơ pháp. Trực mơ pháp khá đơn giản và rõ ràng, sự tốt xấu may rủi trong mơ chính là tốt xấu ở hiện thực, dĩ nhiên vấn đề khó khăn lớn nhất chính là làm sao xác định tiêu chuẩn của trực mơ? Đối với điều này, các nhà giải mơ cổ đại đều không có tiêu chuẩn cụ thể.

5. Giải thích ngược lại với giấc mơ

Sự phán đoán trong sách giải mơ tương phản với cảnh trong mơ thì gọi là phản mơ. Ví dụ: mơ thấy mình chết có nghĩa là sẽ sống thọ, mơ thấy anh em chém giết nhau có nghĩa là sẽ có sự hòa giải, mơ thấy cha mẹ chết vì bệnh là điềm tốt. Đây chính là phản mơ điển hình. Sử dụng triết lý “vật cực tất phản”, tức là quan điểm “âm cực tất cát, dương cực tất hung” của Kinh Dịch để nói về đạo lý của phản mơ.

Quan điểm “mơ chính đắc phản, mơ phản đắc chính” trong thuật giải mơ được lưu truyền rất rộng trong dân gian, điều này đã được phản ánh trong nhiều câu chuyện truyền kỳ xưa. Phản mơ là thuật giải mơ đơn giản nhất và dễ nắm bắt nhất, vả lại, quan điểm “mơ phản đắc chính” có thể khiến cho những người gặp ác mơ tìm được sự cân bằng tâm lý, để cho những người gặp giấc mơ đẹp không được quá tự mãn.

6. Giải mã giấc mơ bằng cách bói chữ

Phương pháp giải mã giấc mơ này chiếm một vị trí cực kỳ quan trọng trong các thuật giải mơ cổ đại, cho nên rất thường được sử dụng. Nó chia chữ Hán thành từng bộ phận, mỗi một bộ phận có một ý nghĩa, sau đó kết hợp với các cảnh trong mơ, rồi tiến hành so sánh để xác định điềm may rủi trong giấc mơ.

Các tiên sinh bói chữ ở đời sau trên thực tế có nguồn gốc từ các thuật sĩ giải mơ. Các tác phẩm về mơ trong lịch sử cho thấy thời đại sử dụng phương pháp giải mơ bằng cách bói chữ sớm nhất là thời Đông Hán, đến thời Tam Quốc thì giải mơ bằng cách bói chữ đã rất thịnh hành, đời Tấn cũng rất thường sử dụng phương pháp này. Vì thế, kết hợp sự phân tích từ hình dạng chữ, âm đọc và ý nghĩa của chữ để giải mơ dần dần trở nên rất thịnh hành, vả lại, còn chuyển hóa thành tập tục dân gian và lưu truyền đến ngày nay.

7. Chuyển đổi phù hiệu

Dùng quan điểm “Âm dương tương biện, ngũ hành tương sinh tương khắc” và “Thiên nhân hợp nhất” để tiến hành chuyển đổi phù hiệu là thuật giải mơ vốn có của thời cổ đại. Ví dụ: sự sắp xếp theo thứ tự của ngũ hành “Mộc, Hỏa, Thổ, Kim, Thủy” là căn cứ theo nguyên tắc tương sinh tương khắc “Mộc sinh Hỏa, Hỏa sinh Thổ, Thổ sinh Kim, Kim sinh Thủy, Thủy sinh Mộc và Thủy khắc Hỏa, Hỏa khắc Kim, Kim khắc Mộc, Mộc khắc Thổ, Thổ khắc Thủy” mà ra, trong đó “Hỏa” đứng vị trí thứ hai. Sự sắp xếp theo thứ tự của ngũ sự là “Mạo, Ngôn, Thị, Thính, Tư”, trong đó “Ngôn” cũng đứng ở vị trí thứ hai. Vị trí của “Hỏa” và “Ngôn” giống nhau cho nên có thể đổi số.

Dùng bát quái để giải mơ là căn cứ vào hiện tượng bát quái “càn vi thiên, khôn vi địa, dị vi phong, khảm vi thủy, cấn vi sơn, ly vi hỏa, đoài vi trạch, chấn vi lôi” (càn là trời, khôn là đất, dị là gió, khảm là nước, cấn là núi, ly là lửa, đoài là ao, chấn là sấm) trong “Chu Dịch”, đổi số thành 64 quẻ, dùng vào 64 quẻ để giải thích về người và việc trong mơ.

Dùng các khái niệm giải mơ như: âm dương, bát quái, ngũ hành... để tiến hành chuyển đổi phù hiệu, do đề cập đến mặt tri thức khá rộng, phải hiểu biết Kinh Dịch, chứ không đơn giản như bói chữ có thể dễ dàng phổ cập, vì vậy, cho đến hiện nay chỉ lưu truyền trong một số ít học giả nghiên cứu về Kinh Dịch.

8. Hỏi tỉ mỉ

Do lịch sử từng có vô số tiền lệ giải mơ thành công nổi tiếng, nên mới có phương pháp giải mơ biện chứng “thẩm trắc nhi thuyết”. Cái gọi là “thẩm” chính là hiểu một cách tường tận, tỉ mỉ; còn trắc là phán đoán. Thuật sĩ giải mơ không phải là ngựa đưa thư nên không thể nghĩ đến đâu là nói đến đó, họ phải có một tiền đề cơ bản là nắm bắt tường tận tình trạng của người nằm mơ, nếu nắm được điều cơ bản này thì họ mới có thể phán đoán đúng hoặc gần đúng, và sẽ không lạc đề quá xa, hoặc “râu ông này cắm cằm bà nọ”.

Nhà phân tích giấc mơ nổi tiếng của phương Tây Floide dùng “phương pháp tự do liên tưởng” để dẫn dắt người nằm mơ nói ra các hoạt động tâm lý liên quan đến các cảnh trong mơ, rồi mượn đó tìm ra chìa khóa cho việc giải mơ. Thật ra, việc này giống với phương pháp “thẩm trắc nhi thuyết” của tổ tiên người Trung Quốc, chỉ có cách diễn đạt khác nhau mà thôi.

Những gì kể trên cho ta thấy, do mơ là một hiện tượng kỳ lạ vừa cụ thể vừa hư vô, là sự giao nhau giữa con người, xã hội, tâm lý, và sinh lý nên mục đích của việc giải mơ là an ủi tâm lý sợ hãi của con người, cho nên, phương pháp “thẩm trắc nhi thuyết” luôn luôn hữu dụng. Thực ra, khi hỏi tĩ mỉ sự việc trong mơ, thuật sĩ giải mơ vừa diễn giải và suy diễn, vừa lợi dụng tri thức uyên bác của mình, và những trải nghiệm của người giải mơ để giải thích các nghi vấn của mơ, người nằm mơ sau khi đã nghe giải mơ thì sẽ có sự thỏa mãn về mặt tâm lý. Nếu nhìn từ góc độ tích cực, việc giải mơ cũng là một công tác tư tưởng để ổn định lòng người.