Cách phân loại giấc mơ theo khoa học

Mơ là sự phản ánh hiện thực khách quan, không có thế giới khách quan thì không có mơ, nhưng loại phản ánh này không là trực tiếp, vả lại nội dung nằm mơ cũng không hạn chế, cái gọi là: “Nhân nhân chi mộng các dị, dạ dạ chi mộng các dị” (giấc mơ của mỗi người và giấc mơ của mỗi đêm đều khác nhau). Có thể là thiên Nam địa Bắc, cổ kim, trong ngoài, cũng có thể là ăn uống và nhà ở, công việc và sự vui chơi..., những sự vật không có liên hệ này đều có thể giao nhau trong giấc mơ. Làm sao để phân chia những giấc mơ thiên biến vạn hóa này vẫn luôn là đề tài của những nhà nghiên cứu.

Khoa học hiện đại rất chú trọng đến việc nghiên cứu giấc mơ, về mặt phân loại giấc mơ cũng xuất hiện một số phương pháp mới. Có rất nhiều học giả đã tiến hành thu thập và chỉnh lý tài liệu để nghiên cứu về giấc mơ, lại có học giả chia giấc mơ ra các dạng: giấc mơ bình thường, giấc mơ bệnh tật và giấc mơ dị thường; cũng có học giả chia ra các dạng: giấc mơ sơ thủy, giấc mơ trừng phúc (lặp đi lặp lại), giấc mơ dự thị (báo trước) và ác mơ.

Dưới đây là các phương pháp phân loại giấc mơ thường gặp hiện nay:

1. Giấc mơ bình thường

Giấc mơ bình thường không ảnh hưởng đến chất lượng của giấc ngủ. Cũng có người cho rằng giấc mơ bình thường là giấc mơ không có tà niệm, là mơ không lo không sợ, không buồn không vui và không bi lụy. Giấc mơ loại này thông thường không lặp lại, người nằm mơ cũng không nhớ rõ và không thể kể lại các cảnh trong mơ một cách hoàn chỉnh.

2. Giấc mơ do bệnh

Mơ do bệnh là giấc mơ do một bộ phận nào đó của cơ thể bị bệnh dẫn đến, nó có thể báo trước bệnh tật sẽ xảy ra.

Loại giấc mơ này có tính lặp lại và có tính tương quan. Tại sao mơ lại xuất hiện? Đó là do lúc nằm ngủ con người dễ dàng tiếp nhận những kích thích của cơ thể hơn là thức, có khi những kích thích mang tính bệnh lý này vào ban ngày không thể gây phản ứng trên vỏ não nên con người không cảm nhận được, nhưng nó có thể bị hấp thu vào hệ thống tiềm thức rồi đi vào giấc mơ lúc con người nằm ngủ, cho nên một số bệnh tật có thể được phản ánh thông qua giấc mơ.

3. Giấc mơ vui

Giấc mơ vui là giấc mơ do sự vui vẻ hoặc sung sướng dẫn đến. Trong cuộc sống thường ngày, do vui vẻ mà nằm mơ cũng là một hiện tượng thường gặp, nói rõ ra là nếu trong lòng vui sướng thì có thể thành giấc mơ vui. Khi có chuyện vui, đích thực sẽ hiện ra vô vàn cảnh vui mừng ở trong mộng, con người thậm chí còn cười to đến mức tỉnh giấc. Do đó, việc phân tích giấc mơ vui từ các cảnh trong mơ cũng có chút căn cứ từ thực tế. Nhưng điều đáng chú ý là người do vui mà nằm mơ, không nhất định các cảnh trong mơ đều vui vẻ, ngược lại người vui sướng ở trong mơ cũng không nhất thiết là do có chuyện vui ở ngoài đời.

4. Ác mộng

Ác mộng luôn đem đến cho con người những gánh nặng tâm lý khá lớn. Ác mộng mà người ta thường nói khá giống với ý nghĩa ác mộng trong y học, loại trước có nghĩa rất rộng, bao gồm cả một số giấc mơ quái dị, khiến con người mệt mỏi hoặc lo lắng, cũng bao gồm cả một số giấc mơ đau thương; còn loại sau thì chia ác mộng thành mấy dạng dưới đây:

- Bóng đè: Đặc điểm của loại mơ này là sợ hãi cực độ, vùng ngực có cảm giác bị đè nén và khó thở do cảm giác nặng nề dẫn đến, hoặc người nằm mơ có cảm giác tuyệt vọng mà lại không cử động được.

- Giấc mơ lo lắng: Loại mơ này do ban ngày sợ hãi và lo lắng về một chuyên gì đó dẫn đến.

- Giấc mơ đau thương: Nội dung của loại giấc mơ này luôn là những việc nguy hiểm mà người nằm mơ từng trải qua, như: tai nạn xe hơi, bị cướp... được tái hiện lại trong mơ.

Sau khi người bị bóng đè bừng tỉnh có thể nhớ rõ những gì xảy ra trong mơ, những cảnh này đều rất đáng sợ, ví dụ: bị người xấu, quái thú rượt đuổi; bị yêu quái ma quỷ quấy phá; hoặc đang ở nơi bị lũ lụt, hỏa hoạn, động đất..., muốn chạy cũng chạy không xong, muốn la cũng la không được, hô hấp gấp dẫn đến khó thở, giữa lúc nửa tình nửa mê, tay chân thường cảm thấy bị cái gì đè đến nỗi không cử động được, trải qua một loạt sự cố gắng, giãy giụa mới có thể tỉnh dậy. Sau khi tỉnh dậy, người nằm mơ thường thấy tim đập nhanh, lo sợ, tinh thần bấn loạn. Loại giấc mơ này thường xảy ra ở những thiếu niên có não chưa phát triển toàn vẹn và những người tuổi già sức yếu, nhất là những người từng bị cú sốc tinh thần hoặc bệnh tim.

5. Tượng mộng

Tượng mộng là giấc mơ không thể diễn đạt ý nghĩa một cách trực tiếp mà phải thông qua vật tượng trưng.

Vật tượng trưng trong tượng mộng có thể nói không nơi nào là không có. Trong sách giải giấc mơ truyền thống của Trung Quốc, vật tượng trưng thường là những vật phản ánh hình tượng tự nhiên như: trời, đất, mặt trời, mặt trăng, sao, gió, mưa, tuyết, sấm, sét, mây...; trong thực vật có: hoa, cỏ, gỗ, hoa lan, trúc, măng...; trong cây nông nghiệp có: lúa mạch, hạt thóc, cây lúa, mè, hạt dẻ...; trong động vật có: hổ, báo, sư tử, voi, sói, gấu, hươu, khỉ...; trong nước có: cá, tôm, rùa..; trong vật dụng văn phòng có: bút, mực, giấy, nghiên mực...; trong binh khí có: đao, thương, kiếm, cung, áo giáp...; trong vật dụng nhà bếp có nồi, chén, thố, đĩa, bếp...; trong vật dụng của phụ nữ có: kiếng, trâm, vòng đeo tay, lược, son phấn...; trong vật dụng trên giường có: tấm ra, chăn, màn, gối...; trong nhân vật có: bạn bè, họ hàng, con cháu, vua chúa, tướng...
Tuy thấy cùng một sự vật trong mơ nhưng tuỳ vào mỗi người mà có sự lý giải khác nhau, cho nên vật tượng trưng ở trong mơ cũng có hàm nghĩa khác nhau, vì thế phải giải thích tùy thuộc vào từng người.

6. Thanh minh mộng

Khi nằm mơ, ý thức của con người tương đối tỉnh táo, họ biết được mình đang nằm mơ, và cũng có thể tiến hành suy luận, thay đổi các tình tiết trong mơ theo ý thích của mình, khiến cho nó phát triển theo hướng có lợi, những giấc mơ như thế, tâm lý học gọi là thanh minh mộng.

7. Nhân mộng

Người xưa chia con người thành: quý, tiện, hiền, ngu (cao quý, đê hèn, thông minh, ngu dốt). Dù cho cùng một giấc mơ, người cao quý mộng thấy thì là điềm lành, người đê hèn mộng thấy thì là điềm dữ, quân tử mộng thấy thì là vinh, tiểu nhân mộng thấy thì là nhục.

Nhân mộng tùy vào từng người mà có cách giải thích khác nhau. Trong các nghiên cứu về giấc mơ của cả trăm ngàn năm nay người ta đã phát hiện, không những chức vụ, tính cách, tuổi tác, giới tính... của con người liên quan đến nội dung của giấc mơ, mà đối với từng người cho dù cùng mơ thấy một giấc mơ, nhưng ý nghĩa sẽ khác nhau, do đó cách giải giấc mơ cũng tùy thuộc vào từng người.

8. Trực mộng

Trực mộng còn gọi là giấc mơ trực ứng hoặc giấc mơ trực tiếp, là chỉ những gì thấy trong mơ sau khi tỉnh lại thì đúng là có việc đó trong đời thực.

9. Phản mộng

Phản mộng là giấc mơ hoàn toàn trái ngược với hiện thực.

10. Điển hình mộng

Điển hình mộng là giấc mơ có nội dung tương đối cố định và thường được lặp lại. Giấc mơ điển hình thường gặp là trong mơ thấy mình hoặc người khác gặp nguy hiểm, bị thương hoặc chết, bị rượt đuổi hoặc tấn công, rơi từ trên cao xuống, bay bổng trong không trung, bơi hoặc té xuống nước, đang ăn, có tiền, lạc đường, đánh rơi đồ vật, đi trễ (ví dụ: lỡ chuyến xe, lỡ thuyền hoặc lỡ chuyến bay), làm việc gì đó nhiều lần nhưng vẫn không thành công, ở truồng hoặc áo quần không chỉnh tề, rụng răng hoặc bị bệnh, đang ở trong hang động hay nơi chật hẹp, gặp lửa hay bị lũ cuốn...

11. Giấc mơ ma quỷ

Lệ yêu mộng là chỉ nằm mơ thấy yêu ma, quỷ quái. Do người xưa không hiểu nguyên nhân nằm mơ nên cho rằng giấc mơ này do ma quỷ, yêu quái gây ra, thực ra đây là một hiện tượng mê tín.

Người mơ thấy loại giấc mơ này thường có cơ thể gầy yếu, hay sợ hãi, nghi ngờ, căng thẳng quá độ. Người xưa cho rằng, người thấy ma quái xuất hiện trong mơ, là những người khí hư, suy nhược, đây cũng chính là điều mà các lương y xưa quan sát được từ thực tế lâm sàng.

12. Giấc mơ đau thương

Sáng thương mộng là trong mơ ít nhiều tái hiện lại những sự việc đau thương mà người nằm mơ từng trải qua. Sự việc này luôn xuất hiện đột ngột, hoàn toàn vượt ra ngoài tiên đoán của người nằm mơ, ví dụ: tai nạn xe cộ, bị cướp, động đất, hỏa hoạn, lũ lụt, bị cưỡng bức hoặc gặp cú sốc tinh thần nào đó, những cảnh trong mơ tương đối đáng sợ.

Loại giấc mơ này được sinh ra dưới tình trạng tâm lý bình thường, nhưng từ lúc nó xuất hiện cho đến lúc biến mất phải trải qua một thời gian tương đối dài. Theo thời gian, số lần lặp lại của loại giấc mơ này sẽ dần ít đi, mức độ cũng sẽ dần giảm.

13. Giấc mơ lặp đi lặp lại

Giấc mơ thường xuyên xuất hiện và có nội dung giống nhau hay gần giống nhau, hoặc là cùng một chủ đề, được gọi là trùng phúc mộng. Loại giấc mơ này thường xuất hiện ở thời kỳ niên thiếu, với người có hoàn cảnh gia đình không hạnh phúc, ví dụ: bố mẹ bạo hành, bị ngược đãi, ức hiếp...

14. Giấc mơ đầu tiên

Là chỉ giấc mơ thứ nhất người nằm mơ kể cho nhà giải mã giấc mơ nghe. Các nhà giải mã giấc mơ hiện đại cho rằng: “Loại giấc mơ này luôn có thể phản ánh toàn bộ tình trạng tiềm thức của người nằm mơ”. Ví dụ: một cô gái mơ thấy mình bị nhốt trong lồng. Nhà giải mã giấc mơ lý giải rằng: giấc mơ này cho thấy người nằm mơ đang bị hạn chế và cản trở về mọi mặt. Lại có một ví dụ khác: một người mơ thấy đang lái một chiếc thuyền nhỏ để vượt qua sông, nhưng không lâu sau thì bơi vào một cái hồ lớn, trong hồ có một hòn đảo rất đẹp, cây cối xanh tươi, phong cảnh đẹp như mơ, trên đảo không có người ở. Bên bờ hồ là thành thị đông đúc. Lúc bấy giờ, anh ta cần phải đưa ra một quyết định là cho thuyền bơi theo hướng nào. Hòn đảo nhỏ xinh xắn, yên tĩnh hay là bờ hồ đông đúc, ồn ào? Suy đi nghĩ lại, cuối cùng anh ta đã cho thuyền bơi vào bờ. Nhà giải mã giấc mơ cho rằng: người nằm mơ không muốn mình bị cô lập ở vùng quê hoang vắng trong ảo tưởng, thà quay về cuộc sống hiện thực có sự cạnh tranh và mạo hiểm vẫn hơn.

15. Giấc mơ mơ ước

Là trong mơ người nằm mơ đã thực hiện được nguyện vọng của mình. Loại giấc mơ này thường xảy ra đối với người trưởng thành, do họ luôn bị ức chế. Đối với trẻ con, loại giấc mơ này là ảo tưởng có thể thực hiện được, bởi vì trẻ con thường không bị trói buộc.

Thông qua giấc mơ mơ ước, ý thức bị ức chế hoặc nguyện vọng trong tiềm thức của người nằm mơ có thể được thỏa mãn.

16. Thời mộng

Thời mộng là giấc mơ tương ứng với thời tiết và mùa màng. Nếu thời mộng xảy ra vào mùa xuân, thì trong mơ là cảnh tượng vạn vật thay cũ đổi mới, cây cối um tùm tươi tốt, tràn đầy sức sống. Thời mộng của một năm có bốn mùa giống như người xưa đã nói: “Giấc mơ mùa xuân phát sinh, giấc mơ mùa hè cao minh, giấc mơ mùa thu đông ẩn chứa sự hoàn thiện, ở đây nói rõ giấc mơ tùy mùa.

17. Giấc mơ gặp trước

Trước khi ngủ nếu xem những cảnh phim kích động, hoặc là vào ban ngày nhìn thấy những con vật mà mình yêu thích, thì trong lúc ngủ sẽ nằm mộng thấy và loại giấc mơ này được gọi là tiên kiến mộng.

18. Tình mộng

Tình mộng thường là giấc mơ có liên quan đến tình dục. Ví dụ: mơ thấy mình cởi trần chạy trên con đường đông người qua lại, để lộ cơ quan sinh dục trước bàn dân thiên hạ. Các nam nữ thiếu niên mơ thấy tình mộng, không phải là do bị ức chế, mà là do sự trưởng thành của cơ thể và tâm lý. Những người đã kết hôn thường có những giấc mơ liên quan đến tình dục cho thấy họ không hài lòng với vấn đề này trong đời thực. Một số giấc mơ dạng này cho thấy người nằm mơ có bệnh thái rõ rệt, ví dụ: người đàn ông mơ thấy mình mất đi khí thế, cho thấy anh ta có thể có nguyện vọng muốn làm đàn bà chứ không muốn làm đàn ông, hoặc anh ta sợ việc kết hôn, sợ gánh vác trách nhiệm làm cha... Còn nếu người con gái mơ thấy cơ quan sinh dục của người đàn ông mà mình thầm yêu thì cho thấy cô ta muốn rũ bỏ sự sợ hãi và cảm giác mệt mỏi của việc mang thai và làm mẹ.

19. Giấc mơ ban ngày của thanh thiếu niên

Mơ giữa ban ngày gọi là trú mộng hoặc ngụ mộng, người nằm mơ cho rằng mình đang tỉnh, sau đó mới biết là nằm mơ.

Nội dung của giấc mơ ban ngày có liên hệ mật thiết với cuộc sống mà người nằm mơ trải nghiệm. Những nhà tâm lý học hiện đại đã chỉ ra rằng, giấc mơ ban ngày của thanh thiếu niên có ba dạng sau:

- Dạng anh hùng: Tưởng tượng mình là anh hùng trên chiến trường, tự ban cho mình sức mạnh, năng lực vô hạn, không việc gì không làm được và cuối cùng được mọi người ngưỡng mộ.

- Dạng giàu có: Mình đột nhiên trở thành một tỷ phú, hoặc được nhà tỷ phú nhận nuôi rồi sống một cuộc đời giàu có.

- Dạng tình yêu: Đây là một ý thức giới tính xuất hiện trong giấc mơ ban ngày. Các tình tiết do người nằm mơ tưởng tượng ra, hay mượn trong phim ảnh, tiểu thuyết, sau đó họ đổi vai với nhân vật chính rồi phát triển tình tiết theo ý thích của mình.