Phản mộng - Phân tích giấc mơ bằng lý luận ngược

Từ “phản mộng” có nghĩa là điều ngược lại của giấc mơ, do Vương Phù nêu lên trong sách Các giấc mơ. Vương Phù nói: “Phàm các giấc mơ đều có ‘thẳng’ và ‘ngược’.” Vậy thế nào là “phản mộng”? Vương Phù giải thích:

- Âm cực là lành, dương cực là dữ, như thế gọi là phản mộng.

Vương Phù đưa ra một số ví dụ: Tấn Văn Công trước trận đánh thành Phác nằm mơ thấy Sở Tử mai phục, muối đầy ngực. Thường thì việc này rất dữ. Nhưng lâm trận, Tấn Văn Công thắng lớn. Như thế gọi là “phản mộng”.

Theo sách Tả truyện: Vào ngày 1 tháng 4 năm 28 niên hiệu Hy Công, Tấn Hầu nằm mơ thấy mình đánh nhau với Sở Vương. Sở Vương đè Tấn Hầu, cắn vào ngực Tấn Hầu nhưng Sở Vương gục mặt nhận tội.

Tấn Hầu vô cùng sợ hãi. Tử Phạm là tùy tùng của Tấn Hầu giải thích:

- Đây là một giấc mơ tốt, chúng ta được trời giúp, như thế là điềm báo quân Tấn sẽ đánh thắng quân Sở.

Tử Phạm đã vận dụng nguyên lý ngược lại để giải đoán giấc mơ của Tấn Hầu. Tử Phạm cho rằng: Tấn Hầu tuy bị Sở Vương đè lên người nhưng mặt Tấn Hầu hướng lên trời. Sở Vương mặt hướng xuống. Như thế Tấn Hầu được trời giúp, Sở Vương phải nhận tội. Tử Phạm đã kết luận đây là một giấc mơ tốt, không phải xấu như hiện tượng đã thấy trong mơ.

Trần Sĩ Nguyên, Tiến sĩ triều Minh làm quan Tư châu ở Châu Dịch có viết bộ sách "Mộng chiêm dật chỉ". Bộ sách chia làm hai phần: Sáu quyển đầu là phần lý luận về đoán các giấc mơ, sáu quyển sau ghi chép điềm báo của các giấc mơ, đã thu thập nhiều câu chuyện mê tín về các giấc mơ thời xưa, tổng hợp các sách bàn về mơ.

Tài năng phân tích nội dung các giấc mơ của Trần Sĩ Nguyên còn thể hiện ở cách quy nạp những lý luận về những giấc mộng ngược lại sự thực. Ông giải thích:

- Nằm mơ thấy than khóc là có tiệc vui, chuyện cưới xin.

- Nằm mơ thấy ca múa là xảy chuyện kiện tụng.

- Nằm mơ thấy ấm là rét.

- Nằm mơ thấy mặc áo tang là ăn mừng thành công.

- Nằm mơ thấy mặc áo bào màu đỏ là điềm buồn rầu, lo lắng.

Theo Trần Sĩ Nguyên, đó là những giấc mơ ngược, trong đó những điềm báo trước ngược với hiện tượng trong mơ.

Tác phẩm Cổ kim loại truyện có chép một số chuyện như sau:

1. TÔ HIỆP NẰM MƠ THẤY CHUYỆN BUỒN RẦU

Tô Hiệp sống vào đời Thục, nhà nghèo, ham học, đậu Tiến sĩ, văn thơ tao nhã. Trước ngày đi thi, Tô Hiệp đến xin trọ ở chùa Thánh Thọ, đêm ngủ nằm mơ thấy trên bức rèm treo có cuốn sách ngoài bia viết chữ “sầu”, đằng sau có một vật bí mật.

Thức giấc, Tô Hiệp lo lắng tìm đến nhà giải mộng đương thời là Chu Thế Minh nhờ đoán giải. Chu Thế Minh bảo:

- Điềm báo trước việc tốt đẹp.

Chữ “sầu” không phải không vui mà là bình an. Có đồ vật tự nhiên rơi từ trên không xuống báo ông là con cháu của người quân tử, có thể làm quan lớn.

Năm đó quả nhiên Tô Hiệp thi đậu, nhận chức Lang trung, lại nằm mơ thấy đi vào phủ lớn, giúp việc cho quan trên, có uy thế lớn, ăn nói giao thiệp rộng, được làm chức Tào Quảng Đô.

Thức giấc, ông thấy mình vẫn cầm tập sách trong tay. Sau đó ông không ở Quảng Đô mà quay về triều làm quan ở vùng Hoài, Nhữ và Lạc. Năm năm sau, con của Tô Hiệp là Dịch Giản đỗ Trạng nguyên ra làm quan. Tô Hiệp tuổi cao qua đời. Dịch Giản tham dự triều chính, đời sau con cháu đều làm quan vinh hiển.

Câu chuyện Tô Hiệp nằm mơ được Chu Thế Minh phân tích nội dung theo phương pháp ngược lại.

2. LÝ LƯƠNG BÁCH NẰM MƠ THẤY VUI MỪNG

Lý Lương Bách đi thi đậu Tiến sĩ, theo cha làm quan ở Trịnh Châu. Ban đêm Lý Lương Bách nằm mơ thấy có người mang cho một bài thơ thất ngôn tứ tuyệt rất hay, nguyên văn chữ Hán là:

Cửu Tiêu đan chiếu tam thiên cận,

Vạn thất hồng phương nhất đán khai.

Nhật nguyệt sơn xuyên tu vấn giáp,

Vi quân lai đáo tiểu bồng lai.

Tạm dịch:

Tờ chiếu đỏ đẹp gần ba ngày,

Hoa hồng mãi nở ra thật đỏ đẹp thơm phức.

Sông núi ngày tháng cần hỏi đến,

Sẽ đưa anh đến chốn bồng lai.

Thức giấc, Lý Lương Bách kể lại cho cha. Người cha vui mừng nói:

- Con sẽ có tiền đồ tươi sáng.

Nhưng kết quả ngược lại. Lý Lương Bách đi khỏi Trịnh Châu, sau đó qua đời. Thật buồn vậy!

Người đoán mộng có tài lúc bấy giờ biết chuyện, đem bài thơ mà Lý Lương Bách nằm mơ phân tích nội dung:

Câu thứ nhất nói Lý Lương Bách chết yểu, chỉ sống được 25 năm.

Câu thứ hai: hoa nở đầy trời thì hết, không còn thấy gì - tức là chết.

Câu thứ ba: nói ngày tháng chết.

Câu thứ tư: linh hồn yên nghỉ chốn bồng lai.

Đây là một giấc mơ mà hiện tượng trong mơ ngược lại với hiện thực.

3. MƠ THẤY ĐẦU BÒ MÁU CHẢY

Sách Tam quốc chí - Thục thư có ghi câu chuyện Tưởng Uyển nằm mơ thấy đầu bò chảy máu, cho là điềm rất dữ. Tưởng Uyển nhờ nhà giải mộng Triệu Trực, Triệu Trực đã dùng phương pháp “phản lại” để trả lời cho Tưởng Uyển.

- Ông thấy máu, việc đã rõ. Sừng bò hợp với mũi thành chữ “công”, ông sẽ làm quan đến tước Công.

Cách đoán những giấc mơ theo phương pháp ngược lại ở các nước phương Đông, nhất là ở Trung Hoa đã có từ lâu.

Trang Tử là người đưa ra lập luận “thể nghiệm”.

Trong các giấc mơ là trạng thái tương phản của quá trình hoạt động ý thức ban ngày. Trong sách Tề vật luận, Trang Tử viết:

- Nằm mơ thấy uống rượu, sáng ra lại khóc. Nằm mơ thấy khóc, sáng ra lại thấy đi săn thú.

Trang Tử nói tiếp: “Anh thấy đi chăn gia súc là tất nhiên. Về ý nghĩa mà nói, trẻ chăn gia súc nghèo, tay trắng, nhưng nếu phân tích kỹ thì lại thấy đứa bé chăn gia súc có thể trở thành bậc đế vương giàu có, hưởng phú quý, đó là sự tưởng tượng khác lạ.” Nếu quan niệm nằm mơ là một hoạt động sinh lý của con người thì có góc độ cần khảo sát. Lý luận của Trang Tử có nhiều chỗ hợp lý, nhà lý luận về các giấc mơ là Tiền Chung Thư đã phát biểu và nêu ý kiến của ông về câu nói của Trang Tử:

- Bí ẩn là nếu nhận xét quá chi tiết thì sẽ dẫn đến lời nói không thực như thần thoại.

Để minh họa thêm, Tiền Chung Thư đưa ra hàng loạt ví dụ về giải mộng ngược:

- Nếu nằm mơ thấy mặt trăng (âm) là lửa.

- Thấy đau là ăn uống.

- Thấy ca múa là khóc lóc.

Sách Bắc Tề thư - Truyện Lý Nguyên Trung có viết:

“Trương Sĩ nằm mơ thấy mình cầm bó đuốc đi vào mộ cha, nửa đêm hoảng sợ cho là điềm cực dữ. Sáng dậy báo cho thầy đoán mộng, thầy nói đại cát.” Quyển 9 Hoàng Minh tập có viết:

“Nếu nằm mơ thấy thế này thì sẽ gặp điềm ngược lại, Triệu Giản Tử nằm mơ thấy một đứa bé trần truồng hát nghêu ngao, đó là nước Ngô đã chiếm được thành của nước Sở thuộc đất Giang Lăng. Tấn Tiểu Thần nằm mơ thấy Viên Công lên trời, ngược lại Viên Công lại đi vào chỗ bẩn thỉu.” Quyển 129 Thái Bình quảng ký có viết:

Người ở đất Tấn Dương, nằm mơ thấy bị hổ ăn thịt.

Bà mẹ nói:

- Người ta nói nằm mơ mà thấy chết thì ngược lại là sống. Các giấc mơ đều ngược với thực.

Đường Cao Tổ Lý Uyên nằm mơ thấy ngủ trên giường, thân thể bị giòi bọ đục khoét liền hỏi nhà sư Trí Mãn.

Trí Mãn nói:

- Người nằm ở giường là bệ hạ, bị đàn giòi bọ quây lại ăn thịt đục khoét hàm ý là nhiều người nghe lời một người. Như vậy mọi người đều tuân chỉ Hoàng đế. Bệ hạ là người cao nhất thiên hạ.

Những ví dụ về các giấc mơ có nội dung ngược lại với cuộc sống thực rất nhiều.

Chúng ta hãy đọc thêm một số câu chuyện lý thú về phân tích các giấc mơ ngược.

Tiểu thuyết Hoàng Minh Bách gia của Thẩm Đình Tùng có chép:

Thất Phiêu cưỡi rồng dạo chơi, nói: “Có một người nói với bạn là tối hôm qua nằm mơ thấy tôi khóc lớn, thế thì không lành rồi.” Người bạn nói.

- Đừng lo, đừng lo! Ban đêm ngủ nằm mơ thấy khóc to, sáng mai dậy cười lớn.

Sách "Phách án kinh kỳ" có viết: “Mơ là ngược lại, nằm mơ thấy phúc là họa, thấy cười là khóc.”

Trong hồi 44 truyện "Tỉnh Thế nhân duyên" viết:

Tiết Tố nằm mơ thấy hung thần mổ ngực đổi tim, sợ quá hét lên, tỉnh giấc bà mẹ hỏi biết chuyện, an ủi:

- Nằm mơ mà thấy điềm dữ là tốt, con nằm mơ như thế là tốt lành. Con của mẹ đừng sợ.

Nhà đoán mộng Tiền Chung Thư còn đưa ra một số ví dụ về những giấc mơ ngược với sự thực của cuộc sống.

Sách cổ Italia có chép: Có người nằm mơ thấy được rất nhiều vàng. Tỉnh lại chỉ thấy đôi tay hôi hám.

Một số dân tộc thiểu số Việt Nam cũng có tập tục đoán giải các giấc mơ. Có lúc người ta xem lời phán trong mơ là lời phán truyền của thần linh, nếu không nghe theo sẽ phải gánh chịu mọi tai họa.

Người Dao vùng Tây Bắc Việt Nam cho rằng:

- Nằm mơ thấy cháy nhà là điềm giàu có, của cải đến nhà.

- Nằm mơ thấy người chết hay chính mình chết là điềm được hạnh phúc, trường thọ.

- Nằm mơ thấy uống rượu, ăn thịt: người nhà không chết thì láng giềng cũng có người chết, điềm cực xấu.